Tarihî İznik zeytinleri, Bursa’nın İznik ilçesinde yetişen ve Türkiye’nin en eski zeytin çeşitlerinden biri olan zeytinlerdir. İznik zeytinleri, 2000 yıldan fazla bir süredir bölgede üretilmektedir ve Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde önemli bir ticari ürün olmuştur. İznik zeytinleri, küçük ve siyah renkli olup, aromatik ve lezzetli bir tada sahiptir. İznik zeytinleri, soğuk sıkım yöntemi ile yağa dönüştürülebilir veya salamura olarak tüketilebilir.
Çelebi zeytini ise, İznik zeytinlerinin en kaliteli ve en değerli çeşididir. Çelebi zeytini, 16. yüzyılda Osmanlı sarayına sunulan zeytin olarak bilinen bir zeytin türüdür. Çelebi zeytini, iri ve etli olup, yeşil renkli ve hafif acı bir tada sahiptir. Çelebi zeytini, soğuk sıkım yöntemi ile yağa dönüştürüldüğünde, çok düşük asit oranına sahip ve kalitesi ile öne çıkan bir yağ elde edilir.
Zeytinyağı ve sağlık üzerindeki etkisi, pek çok araştırma ile kanıtlanmıştır. Zeytinyağı, kalp-damar hastalıkları riskini azaltır, kolesterol seviyesini düzenler, kan basıncını düşürür, diyabeti önler, bağışıklık sistemini güçlendirir, iltihaplanmayı azaltır, sindirim sistemini korur, kemik sağlığını destekler, cilt ve saç bakımında kullanılır ve yaşlanma karşıtı etkiye sahiptir. Zeytinyağı ayrıca beyin fonksiyonlarını geliştirir, hafızayı kuvvetlendirir, Alzheimer hastalığına karşı korur ve depresyonu önler.
Kaliteli zeytinyağı, bazı özelliklere sahip olan zeytinyağıdır. Kaliteli zeytinyağı seçerken dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:
Zeytinyağı güneş ve hava almayacak şekilde muhafaza edilmelidir. Bu, ışığın yağın oksidasyonuna neden olan bozulmasını engeller. Zeytinyağı paketi, asitlik oranı gibi bilgiler içermelidir. Asitlik oranı, yağın kalitesini belirleyen önemli bir faktördür. Asitlik oranı %1’in altında olan zeytinyağı yüksek kaliteli kabul edilir. Türkiye’de Güneydoğu bölgesinde üretilen zeytinyağları genellikle daha yüksek asitlik seviyelerine sahiptir, ancak Ege bölgesinde üretilen zeytinyağları farklı asit oranlarına sahip olabilir. Türkiye’nin zeytinyağı üretiminde en kuzeyinde yer alan Cantemir, 0.2-0.4 aralığındaki düşük asitlik oranı ile kalitesini göstermektedir.
Yağın çeşidi, zeytinin cinsine göre değişir. Üretim yöntemi, yağın soğuk sıkım, sıcak sıkım, rafine gibi farklı yöntemlerle elde edilmesini ifade eder. Menşei, yağın hangi bölgeden geldiğini belirtir. Bu faktörlere dikkat ederek en uygun kalitedeki zeytinyağını seçebilirsiniz.
Zeytinyağı paketi açıldığında, yağın rengi, kokusu ve tadı kontrol edilmelidir. Yağın rengi yeşil veya sarı olabilir. Kokusu, zeytinlerin yetiştiği bölgeye göre değişebilir ve etrafındaki meyve ağaçlarının kokularını da içerir. Tadı ise acı, tatlı, ekşi gibi olabilir. Bu özellikler, yağın karakterini gösterir. Ancak yağın bozuk olup olmadığını anlamak için bu özelliklere dikkat etmek önemlidir. Bozuk yağın rengi soluk, kokusu küflü veya bayat, tadı ise sabunlu veya metalik olur.
